భారతదేశంలో ఫైనాన్షియల్‌ ఇన్క్లూజన్‌ (విత్తీయ సమావేశత్వం) మరింత బలపడింది. రిజర్వ్‌ బ్యాంక్ ఆఫ్‌ ఇండియా (RBI) ప్రకటించిన ఫైనాన్షియల్‌ ఇన్క్లూజన్‌ ఇండెక్స్‌ (FI-Index) విలువ మార్చి 2025లో 67కి చేరుకుంది; ఇది మునుపటి సంవత్సరం 64.2తో పోల్చితే 4.3% పెరుగుదల సూచిస్తోంది.
ఈ పెరుగుదలే కాకుండా, అన్ని ముఖ్యమైన కారకాలయిన ఫైనాన్షియల్‌ సర్వీసెస్‌ యాక్సెస్‌ (Access), వినియోగం (Usage), నాణ్యత (Quality)లోనూ విస్తృతమైన మెరుగుదలలు చోటు చేసుకున్నాయి.
డిజిటల్‌ బ్యాంకింగ్‌, బ్యాంకింగ్‌, ఇన్ష్యూరెన్స్‌, పెన్షన్‌, పోస్టల్‌ సేవల వినియోగం, సుస్థిరమైన ఫైనాన్షియల్‌ లిటరసీ ప్రోగ్రామ్లు, ప్రభుత్వ, సంబంధిత స్టేక్హోల్డర్ల సహకారం వంటి అంశాలు ఈ పురోగతికి ప్రేరణ.
ఈ ఫైనాన్షియల్‌ ఇన్క్లూజన్‌ (FI) ఇండెక్స్‌ 0 నుంచి 100 మధ్య విలువలు తీసుకుంటుంది — 0 అంటే పూర్తి బహిష్కరణ, 100 అంటే పూర్తి సమావేశత్వం.
FI-ఇండెక్స్‌ 67: ముఖ్యమైన ప్రతిపాదనలు
- 2024–25 ఆర్థిక సంవత్సరంలో FI-ఇండెక్స్‌ 4.3% పెరిగింది, ఇదే విరామంలో 64.2కి ఉంది.
- ఈ ఇండెక్స్‌ ముఖ్యంగా ఆక్సెస్‌ (35%), వినియోగం (45%), నాణ్యత (20%) అనే మూడు ప్రాథమిక కారకాలతో నిర్ణయించబడుతుంది.
- ఆక్సెస్‌: బ్యాంక్ శాఖలకు, డిజిటల్‌ సర్వీసెస్‌కు ప్రాప్యత, అడ్రస్స్‌ యొక్క సౌలభ్యం, ఫైనాన్షియల్‌ హబ్స్‌ వినియోగ ఎనేబుల్‌మెంట్‌.
- వినియోగం: బ్యాంక్ ఖాతాలు, డిపాజిట్‌లు, లోన్లు, ఇన్ష్యూరెన్స్‌, మెటల్ స్కీమ్స్‌, పెన్షన్‌లు, ఇతర ఫైనాన్షియల్‌ సర్వీసెస్‌ వాడుక.
- నాణ్యత: ఫైనాన్షియల్‌ పరిజ్ఞానం, గుణమైన బ్యాంకింగ్‌ సర్వీసెస్‌, ఫీల్డ్‌ అవేర్‌నెస్‌, స్కిల్డ్‌ కస్టమర్‌ కేర్‌, ఇ-క్యానల్స్‌ వంటి అంశాలు.
- డిజిటల్‌ దూకుడు: ఐడెంటిఫైటివ్‌ డిజిటల్‌ బ్యాంకింగ్‌, ఉమాచ్‌ (UMANG), జన్‌ధన్‌, డిజిలాకర్‌, ఇతర ప్రభుత్వ స్కీమ్స్‌.
FI-ఇండెక్స్‌ ఎంత ముఖ్యం?
- ఫైనాన్షియల్‌ ఇన్క్లూజన్‌ ఇండెక్స్‌ సంయుక్త సూచిక, బ్యాంకింగ్‌, ఇన్ష్యూరెన్స్‌, పెన్షన్‌, పోస్టల్‌, డిజిటల్‌ సర్వీసెస్‌ వంటి అన్ని రంగాలను కలుపుతుంది.
- ప్రతి ఏడాదికి ఒక్కసారి, ఆర్‌బిఐ, ప్రభుత్వం, సెక్టార్‌ రెగ్యులేటర్లు కలిసి ఇది ప్రకటిస్తారు.
- ఇది సాంప్రదాయిక గ్రామీణ, నగరీయ, అంతర్జాతీయ, ఆర్ధిక ప్రాంతాల మధ్య ఖచ్చితమైన పొంతనను కొలుస్తుంది.
- వికసిత్‌ భారత్‌ 2047, గ్రామీణ అభివృద్ధి, ఆర్థిక సశక్తీకరణకు మరింత చక్కటి గుర్తుగా ఈ ఇండెక్స్‌ మారింది.
ముందంజలోపాట్లు, పనితీరు, ప్రశ్నలు
- 2025లో FI-ఇండెక్స్‌ పెరుగుదలకు కారణం డిజిటల్‌ బ్యాంకింగ్‌ ద్వారా వినియోగం, నాణ్యతలో విస్ఫోటన, ఫైనాన్షియల్‌ లిటరసీ సుస్థిర ప్రాధాన్యత, ప్రజా యాక్సెస్‌ పెరుగుదల.
- అయితే, ఇంకా కొన్ని గ్రామీణ, అతినిరుడ్డు ప్రాంతాల్లో బ్యాంకింగ్‌ వినియోగం, జాగరూకతలో మరింత పనితీరు అవసరం.
- పర్మనెంట్‌ ఫైనాన్షియల్‌ అకౌంట్‌ మరియు ప్రాధమిక స్కీమ్స్‌లో మహిళా స్కీమ్లు, ST/SC, వికలాంగుల సైకిల్‌లో ఇంకా మైక్రో కర్వ్స్‌ ఉన్నాయి.
- ఆర్థిక బహిష్కరణలో తగ్గించే విజన్‌తో ఆర్‌బిఐ, ప్రభుత్వం, నైపుణ్య అవకాశాలు, ప్రాక్టికల్‌ స్పోట్‌ మరియు ఫైల్డ్‌ కవరేజ్‌ లోపాలు చూడాలి.
